Әрбір адам өмірінде түрлі адамдармен байланыс орнатады. Кейбірі шабыт берсе, басқалары керісінше – ішкі тыныштығыңызды бұзып, сенімді әлсіретеді. Осындай теріс әсер ететін байланыстарды психологияда «уытты қарым-қатынас» деп атайды. Мұндай қатынастар махаббат, достық немесе жұмыс саласында да кездесуі мүмкін. Ал ең қауіптісі – адам өзінің осындай байланыста жүргенін кейде мүлде байқамай қалады. Сондықтан уытты мінез-құлықты ажырата білу және өз шекараңызды қорғау – эмоционалды денсаулықтың басты кілті.

Уытты қарым-қатынас дегеніміз не

Уытты қатынас – бір адамның екіншісіне психологиялық, эмоционалдық немесе тіпті физикалық зиян келтіретін байланыс түрі. Мұндай жағдайда бір тарап басымдық көрсетіп, екіншісін басқаруға немесе бақылауға тырысады. Бұл процесс баяу жүруі мүмкін, сондықтан адам ұзақ уақыт бойы өзін кінәлі сезініп, жағдайды қалыпты деп қабылдайды.

Мұндай байланыстардың басты белгісі – тепе-теңдіктің болмауы. Егер біреудің көңіл-күйі, пікірі және қажеттілігі үнемі басты орында болса, ал екінші адам өзін үнемі кінәлі сезінсе, бұл қарым-қатынас сау емес.

Улы қарым-қатынасты қалай тануға болады

Көптеген адамдар өздері осындай байланыста жүргенін бірден түсінбейді. Бірақ кейбір мінез-құлық белгілері уыттылықтың айқын көрінісі болып саналады.

  • серіктес жиі сын айтып, сіздің пікіріңізді елемейді;
  • өз ойыңызды айтқанда кінәлі сезінесіз;
  • жиі қорқыныш, алаңдаушылық немесе шаршау сезімі пайда болады;
  • өзіңізге бұрын ұнайтын істерден ләззат алмайсыз;
  • сөйлескеннен кейін өзіңізді «энергиясыз» сезінесіз.

Бұл белгілердің біреуі байқалса да, мұндай қатынас сізге зиян тигізуі мүмкін. Сондықтан өз сезімдеріңізге назар аударып, ерте әрекет ету маңызды.

Уытты қарым-қатынастың түрлері

Психологтар уытты қарым-қатынастың бірнеше түрін ажыратады. Олардың әрқайсысы өзінше қауіпті және адамға психологиялық әсер қалдырады.

  • Эмоционалды манипуляция. Бұл кезде адам серіктесінің эмоциясын өз пайдасына қолданады. Мысалы, «сенсіз мен бақытсыз боламын» деген сөздер арқылы кінә мен жауапкершілік жүктейді. Мұндай тәсіл біртіндеп өзіңе деген сенімді жояды.
  • Бақылаушы мінез-құлық. Мұндай адамдар серіктесінің қайда, кіммен және не істеп жүргенін бақылап отыруды қажет санайды. Бұл сенімсіздіктің белгісі және еркіндікті шектейді.
  • Психологиялық қысым. Төмендету, кінә тағу немесе жиі дау шығару арқылы адам қарсыласын басқаруға тырысады. Мұндай байланыста үнемі қорғаныс позициясында болуға тура келеді.
  • Энергия вампиризмі. Кейбір адамдар өзгелердің эмоциясынан қуат алады. Олар үнемі шағым айтып, назарды өзіне аударады, ал айналасындағылар өзін бос әрі шаршаған сезінеді.

Бұл адамның сізге лайық екенін қалай түсінуге болады

Сау қарым-қатынас өзара сыйластық пен сенімге негізделеді. Егер адам сіздің пікіріңізді құрметтеп, сезіміңізге түсіністікпен қараса, онда бұл жақсы белгі.

Бірге болған кезде өзіңізді жайлы, еркін және қауіпсіз сезіну маңызды. Ешкім сізді өзгерткісі келмеуі тиіс, керісінше, қолдап, дамуға шабыттандыруы қажет. Бұл адамның сізге лайық екенін қалай түсінуге болады деген сұраққа ең жақсы жауап – ол сіздің өміріңізді қиындатпай, жеңілдетуі тиіс.

Уытты қатынастан шығу жолдары

Уытты байланыстан арылу оңай емес, бірақ бұл – өз-өзіңізді қорғау мен қайта қалпына келтірудің ең маңызды қадамы. Психологтар мынадай кеңестер ұсынады:

  • Шекара орнатыңыз. Егер адам сіздің жеке кеңістігіңізге қол сұқса, нақты «жоқ» деп айтыңыз. Бұл өзіңізге деген құрметті нығайтады.
  • Эмоцияңызды мойындаңыз. Өз сезіміңізді басып тастамаңыз, ашу мен ренішті қабылдаңыз. Бұл жағдайды дұрыс бағалауға көмектеседі.
  • Қолдау іздеңіз. Жақын адамдармен сөйлесу немесе психологқа жүгіну психологиялық ауыртпалықты жеңілдетеді.
  • Уақыт беріңіз. Уытты байланыстан шыққаннан кейін өзіңізге қайта сенуді үйрену үшін уақыт қажет. Бұл процесте сабыр мен шыдамдылық маңызды.
  • Өзіңізді кінәламаңыз. Уытты қатынаста болғаныңыз сіздің әлсіздігіңіз емес, бұл тәжірибе. Ең бастысы – оны түсініп, алға қадам жасау.

Үйленуге дайын екеніңізді қалай түсінуге болады

Қарым-қатынас пен махаббаттың табиғатын түсіну адамға болашақта дұрыс шешім қабылдауға көмектеседі. Үйлену немесе ұзақ мерзімді байланыс құру үшін алдымен өзіңізді түсініп, эмоционалды тұрақтылыққа жету қажет.

Үйленуге дайын екеніңізді қалай түсінуге болады деген сұраққа жауап – өзіңізбен және серіктесіңізбен үйлесімділікті сезіну. Егер сіз қиындықты бірге шешуге, өзара сыйластық пен қолдауға дайын болсаңыз, бұл – маңызды белгі.

Уытты қарым-қатынас – адамның өмір сапасына, көңіл-күйіне және өз-өзіне деген сеніміне теріс әсер ететін күрделі құбылыс. Мұндай байланыстарды ерте анықтап, дер кезінде әрекет ету – ішкі еркіндікті сақтаудың ең тиімді жолы.

Улы қарым-қатынасты қалай тануға болады, бұл адамның сізге лайық екенін қалай түсінуге болады және үйленуге дайын екеніңізді қалай түсінуге болады деген сұрақтар – бәрі өзара байланысты. Олар адамның өзін тануы мен жеке шекараларын құрметтеуіне бағытталған.

Сау қарым-қатынас өзара сыйластық, сенім және еркіндік арқылы құрылады. Сондықтан ең алдымен өзіңізді бағалап, шынайы махаббатқа лайық екеніңізді ұмытпаңыз.