Күнделікті тұтынатын тағамдарымыздың әрқайсысында күтпеген деректер мен таңғаларлық қасиеттер жасырулы. Тағамның құрамы, шығу тегі немесе әсері туралы ойланбай жей саламыз, ал шын мәнінде олардың артында қызықты тарих немесе ғылым жатады. Осы мақалада тамақ туралы мәлімет әр өнімнің тосын жақтарын ашуға көмектеседі.

  • Бал – табиғи тәтті дәмі ғана емес, сонымен қатар мыңдаған жылдық тарихы бар ерекше өнім. Ол бұзылмай ұзақ сақталуымен танымал: археологтар ежелгі Мысыр қабірлерінен жеуге жарамды бал тапқан. Бал құрамында антибактериалды қасиеттері бар ферменттер бар, бұл оны халық медицинасында кең қолдануға мүмкіндік береді.
  • Картоп алғаш Еуропаға Оңтүстік Америкадан әкелінген кезде, оны сәндік өсімдік ретінде ғана өсірген. Біраз уақытқа дейін Еуропалықтар оның жеуге жарамды екенін білмеген. Қазіргі таңда картоп – әлемдегі ең кең таралған және маңызды азық-түлік өнімдерінің бірі.
  • Қызанақтың ботаникалық тұрғыдан жеміс екені көпшілікке таныс. Бірақ қызанақ туралы мәлімет одан да қызығырақ – 1893 жылы АҚШ Жоғарғы соты оны көкөніс деп ресми түрде бекіткен, себебі ол солайша жиі тұтынылады. Сонымен қатар, қызанақ құрамында ликопен атты антиоксидант бар, ол жүрек аурулары мен кейбір обыр түрлерінің қаупін төмендетуге көмектеседі.
  • Қара шоколад жүрек денсаулығы үшін пайдалы деп есептеледі. Ол флавоноидтарға бай, бұл заттар қан айналымын жақсартып, қысымды төмендетуге әсер етеді. Бірақ пайдалы әсері үшін құрамында кемінде 70% какао бар шоколад таңдалуы керек.
  • Құрамында кальций мол болатын азықтардың бірі – ірімшік. Әсіресе қатты ірімшіктер сүйек саулығын жақсартуға көмектеседі. Бірақ оларды шамамен тұтыну қажет, өйткені тұз бен майдың мөлшері де жоғары болуы мүмкін.
  • Тұз – адам ағзасына қажет маңызды минералдардың бірі, алайда оның артық мөлшері қан қысымының жоғарылауына себеп болады. Көптеген дайын өнімдерде тұз жасырын түрде көп кездеседі, сондықтан жапсырмаларды оқу – дұрыс тамақтанудың маңызды бөлігі.
  • Кофе – әлемде су мен шайдан кейін ең көп тұтынылатын сусындардың бірі. Ол сергектік сыйлап қана қоймай, кей зерттеулерге сай Паркинсон ауруының алдын алуға да ықпал етуі мүмкін. Дегенмен кофеинге тәуелділік қаупін де ескеру керек.
  • Брокколи туралы мәлімет денсаулыққа пайдалы тағам ретінде жақсы белгілі. Онда қатерлі ісіктердің дамуын тежеуге көмектесетін сульфорафан деген белсенді қосылыс бар. Зерттеулер брокколиді үнемі тұтыну ішек, өкпе және сүт безі обырының қаупін төмендетуі мүмкін екенін көрсетеді. Бұл көкөніс сонымен қатар С дәруменіне де бай – 100 грамм брокколи күнделікті қажеттілікті қамтамасыз етеді.
  • Асқабақ тек Хэллоуинмен ғана байланысты емес. Оның құрамында бета-каротин көп, бұл көздің көру қабілетін жақсартып, теріні қорғауға көмектеседі. Сонымен қатар, асқабақтың дәндері де пайдалы – оларда магний мен мырыш бар.
  • Айран – қазақ халқының дәстүрлі сусыны ғана емес, сонымен қатар ішек микрофлорасын қалпына келтіруге көмектесетін пробиотик көзі. Үнемі айран ішу ас қорытуды жақсартып, иммундық жүйені күшейтуге әсер етеді.
  • Әлемдегі ең қымбат саңырауқұлақ – ақ трюфель. Италияда өсетін бұл саңырауқұлақтың бағасы бір килограмына мыңдаған еуроға дейін жетеді. Оның ерекше хош иісі мен дәмі гурмандар арасында жоғары бағаланады.
  • Күнжіт тұқымдары антикалық Мысырда медицина мен аспаздықта кеңінен қолданылған. Бұл ұсақ дәндер адам ағзасына қажетті кальций мен антиоксиданттарға бай. Күнжіт майы да теріні жұмсартып, сауықтыру қасиетімен белгілі.
  • Бадам жаңғағы іс жүзінде жаңғақ емес, шабдалы тұқымдасына жататын дән. Ол жүрек-қан тамырлар жүйесін қорғап, холестерин деңгейін төмендетуге көмектеседі. Бадам өсіруде көп су қажет, сондықтан экологиялық әсері де талқылау тақырыбына айналған.
  • Балдың ешқашан бұзылмайтыны ғылыми түрде дәлелденген. Археологтар Египет пирамидаларынан табылған мыңжылдық балдың әлі де жарамды екенін анықтаған. Бұл оның табиғи антисептикалық және ылғал сақтағыш қасиеттерінің арқасында мүмкін болады.
  • Авокадо – майлылығы ең жоғары жемістердің бірі. Ондағы пайдалы майлар жүрек денсаулығына пайдалы және терінің күйін жақсартады. Бірақ ол адамдар мен жануарларға әсері әртүрлі болуы мүмкін – кейбір жануарлар үшін авокадо уытты.
  • Даршын – ағаш қабығынан алынатын дәмдеуіш. Ол қан қысымын реттеуге және қандағы қант деңгейін төмендетуге көмектесетін қасиеттерімен танымал. Сонымен қатар, даршын иісі адамның зейінін жақсартып, сергектік береді.
  • Ананас жемісі пісіп жетілгеннен кейін әрі қарай піспейді. Оны жинап алған соң құрамындағы ферменттер өзгермейді, сондықтан дүкендегі ананастың дәмі жинау сәтіне байланысты. Сонымен қатар, ананас бромелайн ферментінің көзі – бұл ас қорытуға жақсы көмектеседі.
  • Жасыл шай құрамында кофеин болса да, қара шайға қарағанда сергітетін әсері жұмсақтау. Оның құрамындағы L-теанин заты миды тыныштандырып, стрессті азайтады. Бұл екеуінің үйлесімі ұзақ мерзімді зейін сақтауға көмектеседі.
  • Қара шоколад – ең пайдалы тәттілердің бірі. Ол антиоксиданттарға бай, көңіл күйді көтеріп, мидың жұмысын жақсартады. Алайда оның пайдасы тек қант мөлшері аз болған жағдайда ғана айқын байқалады.
  • Көкөністердің түрлі түстері олардың құрамындағы фитонутриенттердің түріне байланысты. Мысалы, қызыл қызылшада бетаин, ал көк түсті баклажанда антоциан бар. Бұл заттар ағзаға әртүрлі пайдалы әсер етіп, әртүрлі аурулардың алдын алады.

Азық-түлік өнімдерінің әрқайсысы тек дәмімен ғана емес, сонымен қатар шығу тарихымен, құрамымен және ағзаға әсерімен де таңғалдырады. Қарапайым көрінетін тағамдардың өзінде жасырынған ғылым мен мәдениет бар. Осындай мәліметтер тамаққа деген көзқарасты тереңдетіп, саналы тұтынуға жетелейді. Теңгерімді және біліммен таңдалған тағам – ұзақ әрі сапалы өмірдің негізі.